Natura 2000

Podstawowym zadaniem jakie stawia nam UE w dziedzinie ochrony przyrody jest przygotowanie propozycji ostoi przyrody do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Powstaje ona w oparciu o dwa, główne akty prawne Unii - Dyrektywę Ptasią (dyrektywa Rady nr 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków) i Dyrektywę Siedliskową (dyrektywa Rady nr 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory). Sieć utworzona ma być z tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO) wytypowanych na podstawie dyrektywy siedliskowej i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) wyznaczonych na podstawie dyrektywy ptasiej. System ten ma odegrać kluczową rolę w ochronie zasobów przyrody Unii Europejskiej. Tereny kwalifikujące się do niego spełniają wysokie wymagania w stosunku do stopnia zachowania środowiska przyrodniczego. Są miejscem, gdzie skupiają się gatunki zagrożone globalnie lub w skali Europy.
Dolina górnej Wisły spełnia wszystkie te wymogi i zostanie włączona jako ostoja ptaków o znaczeniu europejskim (Important Bird Area, IBA) do systemu Natura 2000. Obszary ujęte w tej sieci będą podlegały specjalnym systemom finansowania, dzięki którym będzie można zachować ich walory przyrodnicze bez strat finansowych dla gospodarki człowieka. Ma to na celu wprowadzanie w życie idei zrównoważonego rozwoju. W przypadku górnej Wisły będzie to sprzyjało rozwijaniu ekologicznej gospodarki rybackiej oraz ekoturystyki.
Spośród krajowych ostoi ptaków o znaczeniu europejskim, które mają być włączone do Natury 2000, 9% stanowią stawy lub tereny bardziej rozległe, ale zawierające ich znaczną liczbę. Koncentrują się one przede wszystkim na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w byłych województwach tarnobrzeskim i skierniewickim. Mimo tak ważnej roli stawów, niewiele z nich objętych jest ochroną prawną ze względu na trudny do pogodzenia z wymogami ochrony przyrody interes gospodarczy. I tak, na 7 kompleksów uznanych jako ostoje dla ptaków o znaczeniu europejskim, tylko 2 - stawy milickie i stawy przemkowskie (woj. dolnoślaskie) są chronione jako rezerwaty przyrody. Na 709 kompleksów znajdujących się w Polsce, jedynie 9 podlega ochronie rezerwatowej, co stanowi tylko 1,2%. Dolina górnej Wisły nie jest objęta żadną przestrzenną formą ochrony. Istnieją tutaj tylko 3, niewielkie rezerwaty przyrody: Żaki we Włosienicy (12 ha), Przeciszów (85 ha) oraz Rotuz (28 ha) w Chybiu. Pierwsze dwa obejmują fragmenty lasu grądowego z kolei walorem drugiego jest torfowisko wysokie z borem bagiennym.

Mateusz Ledwoń