Emisariusze lokalnej aktywności obywatelskiej

Ogólna informacja o projekcie

W latach 2009-10 zrealizowaliśmy projekt „Emisariusze lokalnej aktywności obywatelskiej” finansowany ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W latach 2011-12 projekt jest kontynuowany dzięki dofinansowaniu Instytutu Spraw Publicznych ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w ramach Programu „Obywatel i Prawo VI.

Nasze wieloletnie doświadczenia wskazywały, że biznes i administracja poważniej traktuje organizacje społeczne i ich wnioski, a także mieszkańców, którzy znają swoje uprawnienia i potrafią się zorganizować. Główny problemem leży więc po stronie znajomości przez lokalne społeczności swoich uprawnień i umiejętności ich konsekwentnego egzekwowania. Odpowiednio przygotowani przez nas mieszkańcy, zaopatrzeni m.in. w wyciągi z przepisów i czujący wsparcie silnej organizacji pozarządowej potrafią „wziąć sprawy we własne ręce” i skutecznie bronić swoich praw. W dodatku dość szybko uczą się egzekwowania swoich uprawnień i po pewnym czasie nie potrzebują istotnego wsparcia z naszej strony.

Pomoc skierowaliśmy głównie do mieszkańców terenów wiejskich, bo tam potrzeby są największe, a procesy budowania realnej demokracji lokalnej są najbardziej opóźnione - często ma jedynie ona jedynie fasadowy charakter.

W ramach projektu „Emisariusze lokalnej aktywności obywatelskiej” udzieliliśmy wsparcia 20 grupom mieszkańców. Wsparliśmy ich wiedzą merytoryczną, pokazaliśmy jak wyegzekwować swoje uprawnienia, pomogliśmy w samoorganizacji lokalnej społeczności, np. w założeniu stowarzyszenia. W efekcie 10 grup lokalnych zdecydowało się na sformalizowanie swojej działalności, zazwyczaj w formie stowarzyszeń zwykłych. Wspierane grupy otrzymały też pomoc ekspercką w formie analiz dokumentacji inwestycyjnej przez zatrudnionych przez nas specjalistów.

W „drobnych” sprawach z zakresu ochrony środowiska możliwe było korzystanie z bezpłatnych porad prawnych/obywatelskich związanych z realizacją przedsięwzięć potencjalnie zagrażających środowisku. Mieszkańcy potrzebujący i wsparcia mogli kontaktować się z naszym prawnikiem Pauliną Kupczyk. W ciągu trwania projektu udzieliła ona ponad 150 porad, ponad dwukrotnie więcej niż pierwotnie zakładaliśmy.

W latach 2011-12 zamierzamy wesprzeć kolejnych 8 grup lokalnych. Kontynuujemy też udzielanie bezpłatnych porad prawnych w sprawach związanych z ochroną środowiska. Udziela ich mecenas Michał Cebula. Osoby zainteresowane prosimy o kontakt w poniedziałki (godz. 12-18), środy (godz. 15-17) i czwartki (godz. 13-17) pod numerem tel. 698 485 010. Można tez pisać na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Partnerem projektu było Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich http://www.lgo.pl/

Sponsorem projektu był Programu Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.

Porady dla mieszkańców wspierał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach projektu „Umacnianie współpracy na rzecz ochrony środowiska”.

Podręcznik lokalnej aktywności obywatelskiej

Wydanie „Podręcznika lokalnej aktywności obywatelskiej w zakresie ochrony środowiska” dofinansował Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.

Działania

Promocja projektu. Informacja o możliwości uzyskania wsparcia zostanie umieszczona na portalu NGO.PL, rozesłana na listy dyskusyjne, umieszczona na naszej stronie internetowej, przesłana do mediów. Poinformujemy też inne organizacje ekologiczne, strażnicze i zajmujące się poradnictwem obywatelskim o możliwości uzyskania wsparcia od TNZ dla społeczności lokalnych. Zostanie przygotowana strona internetowa projektu, która będzie rozbudowywana i aktualizowana w miarę postępów w realizacji. Będą na niej zamieszczane wszystkie istotne informacje, np. lista grup lokalnych objętych wsparciem, wykonane ekspertyzy, oceny i analizy, ogłoszenia o warsztatach i konferencji itp.

Opracowanie i wydanie "Podręcznika lokalnej aktywności obywatelskiej" zawierającego schematy postępowania w poszczególnych przypadkach zagrożeń lokalnego środowiska i pozytywne przykłady skutecznych działań na rzecz lokalnego środowiska (przykład: działania TNZ na rzecz powstrzymania regulacji Soły, które ostatecznie doprowadziły do powstania obszarów chronionych nad Sołą, które obecnie wykorzystywane są przez władze lokalne dla promocji miasta i w edukacji ekologicznej). Ponadto Podręcznik będzie zawierał:

• konstytucyjne podstawy udziału społecznego

• podstawowe przepisy międzynarodowe i unijne (np. konwencja z Aarhus i dyrektywa IPPC)

• przepisy dotyczące dostępu do informacji i w jaki sposób z nich efektywnie korzystać

• aktualny opis uprawnień NGO w procedurach planistycznych i administracyjnych (uwzględniający przepisy najnowszej ustawy o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko)

• podstawy kodeksu postępowania administracyjnego i prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

• współpraca z mediami, wykorzystanie w działalności przepisów prawa prasowego

• przykłady/wzory dokumentów stowarzyszenia (regulamin, statut, pism w postępowaniach administracyjnych, wniosków o udzielenie informacji, sprostowań itp.

Podręcznik zostanie wydany w nakładzie 2 tys. egz. i będzie dystrybuowany podczas spotkań ze społecznościami lokalnymi, a także na indywidualne zamówienia. Podręcznik będzie też dostępny w wersji elektronicznej na CD i naszej stronie www. W przypadku zmiany przepisów wersja elektroniczna i internetowa będzie na bieżąco aktualizowana. Wersja CD będzie kopiowana na bieżąco w miarę napływających zamówień.

III

Wybór 16 miejsc, w których występują poważne zagrożenia środowiska i interesów obywateli. Kryteriami wyboru takich miejsc będzie stopień zagrożenia społeczności i "zapotrzebowania" ma wsparcie. W pierwszej kolejności pomoc będzie kierowana do społeczności wiejskich, gdzie nie funkcjonują żadne instytucje społeczeństwa obywatelskiego.

Nawiązywanie kontaktów i współpracy z mieszkańcami. Wykorzystamy już istniejące wstępne kontakty (przynajmniej raz w tygodniu otrzymujemy sygnały o sprawach potencjalnie kwalifikujących się do objęcia projektem) i nowe zgłoszenia.

Szczegółowe przeanalizowanie występujących zagrożeń i zaplanowanie działań, które w danej, konkretnej sytuacji prawnej mogliby podjąć (przy naszym malejącym z czasem wsparciu) mieszkańcy narażeni na uciążliwości, łącznie z możliwością powołania komitetu obrony interesów i/lub lokalnego stowarzyszenia. W tym celu określony zostanie stan prawny na bazie informacji udostępnionych przez poszczególne urzędy odpowiedzialne za wydawanie decyzji, postanowień administracyjnych lub/i w oparciu o informacje przekazane przez mieszkańców, inwestora itp. W celu pozyskania informacji zostaną przygotowane i rozesłane odpowiednie wnioski o udostępnienie informacji publicznej.

Przygotowanie indywidualnych planów szkolenia i warsztatów pod kątem konkretnej sytuacji i zagrożeń środowiska w konsultacji z osobami, które zwróciły się o pomoc do TNZ.

VII

Wizyty naszych emisariuszy aktywności społecznej (grupy ok. 3 osób) w wybranych miejscach. Wizje lokalne. Spotkania z zainteresowanymi mieszkańcami i w miarę możliwości przedstawicielami innych zainteresowanych grup/podmiotów (stakeholders), np. przedstawicielami inwestora/właściciela i władz lokalnych. Przedstawienie możliwości wspólnego działania na rzecz likwidacji/ograniczenia zagrożeń. Warsztaty aktywności obywatelskiej, prezentacja naszego "Podręcznika lokalnej aktywności obywatelskiej" i możliwości jego wykorzystania. Indywidualna praca (szkolenie) z przedstawicielami społeczności (analiza dokumentów, przygotowanie wniosków, przygotowanie projektu regulaminu stowarzyszenia zwykłego lub statutu rejestrowego, zaplanowanie dalszych działań). W miarę możliwości organizacja zebrania zainteresowanych osób i powołanie stowarzyszenia. W razie potrzeby (wspólna) wizyta w urzędzie, spotkanie przedstawicieli mieszkańców i emisariuszy z inwestorem.

Uczestnikami warsztatów będą w szczególności członkowie komitetu mieszkańców, lokalni liderzy, sołtysi. Uczestnicy otrzymają egzemplarze "Podręcznika lokalnej aktywności obywatelskiej". Celem warsztatów i "zajęć indywidualnych" będzie przygotowanie ich uczestników do prowadzenia działalności społecznej, rejestracji stowarzyszenia i prowadzenia działań prawnych.

VIII

Na bieżąco mieszkańcy będą wspierani przez zatrudnionego w tym celu prawnika lub absolwenta kierunku administracja publiczna. Osoba ta będzie odpowiedzialna za stałe konsultacje z grupami mieszkańców objętych realizowanym projektem. Jej zadanie będzie obejmowało czynną pomoc w przygotowaniu pism i kontaktach z "władzą".

W uzasadnionych przypadkach zostaną dokonane niezbędne ekspertyzy prawne, analizy i oceny (np. oceny wpływu inwestycji na środowisko). Dotychczasowa praktyka wskazuje, że raporty wpływu inwestycji na środowisko jeśli już są to niestety są sporządzone nierzetelnie. Dlatego w wielu przypadkach istnieje potrzeba przygotowania niezależnych ekspertyz, odnoszących się do określonych komponentów środowiska czy tez niezależnych inwentaryzacji przyrodniczych.

O działaniach prowadzonych w trakcie projektu na bieżąco będą informowane media. Zdecydowanie zwielokrotni to efekt edukacyjny projektu. Informacje o efektach projektu będą upowszechniane na łamach internetowych stron TNZ. Dla przedstawicieli mediów w uzasadnionych przypadkach zostaną będą zorganizowane konferencje prasowe.

Na zakończenie projektu zorganizujemy 3-dniową konferencję podsumowującą z udziałem lokalnych działaczy (w szczególności z miejsc objętych projektem) w celu podsumowania efektów dotychczasowych działań, wymiany doświadczeń, poszerzenia wiedzy nt. przepisów ochrony środowiska i partycypacji społecznej oraz wzajemnego wsparcia. Podczas szkolenia powiemy też gdzie i jak szukać pomocy w poszczególnych wymagających tego sprawach (nie tylko wśród prawników, ale też np. dziennikarzy), jak pozyskiwać sojuszników. Przeprowadzimy dodatkowe ćwiczenia i warsztaty, np. w zakresie technik negocjacyjnych i kontaktów z mediami.

XII

Zostanie sporządzony raport podsumowujący efekty projektu. Będzie to polegało na zebraniu wszystkich niezbędnych informacji nt. projektu (ew. uzupełnienia bieżącej dokumentacji), ich analizie, wyciągnięciu wniosków i opisaniu. Wyniki projektu zostaną zamieszczone na stronie internetowej. Projekt zostanie poddany wewnętrznej ewaluacji przez osobę wskazaną przez zarząd TNZ.